Apa Kuwi Geguritan?
Apa kuwi Geguritan?
Geguritan kuwi karya sastra Jawa sing ditulis nganggo tembang utawa puisi. Geguritan bisa nggambarake rasa seneng, sedhih, katresnan, lan liya-liyane. Biasane ditulis nganggo basa kawi, krama, utawa campuran, nanging saiki uga akeh geguritan sing ditulis nganggo basa ngoko ben luwih gampang dingerteni.
Geguritan mujudake puisi basa Jawa gagrag anyar utawa modheren. Ateges, geguritan kasebut ora kawengku paugeran kang wis gumathuk. Geguritan, gagrag anyar utawa modheren asipat bebas, bebas cacahi larik ing saben pada, bebas cacahing pada, lan bebas anggone nggunakake tetembungan. Sing wigati, sajroning geguritan surasane mentes lan ngandhut teges kang jero.
Tetenger Geguritan
Geguritan nduwèni ciri-ciri utawa tetenger kaya ngene:
-
Ditulis nganggo wangun tembang utawa puisi.
-
Ana irama utawa guru lagu lan guru wilangan (cacahe wanda/suku kata saben larik).
-
Ngandhut rasa, cipta, lan karsa saka sing nulis.
-
Basa sing dienggo endah lan nduwèni makna jero.
Struktur Sajroning Geguritan
Geguritan nduwèni bagéan-bagéan kaya:
-
Judhul – jeneng geguritan.
-
Isi utawa pupuh – isiné geguritan.
-
Panutup – penutup utawa parikan.
-
Larikan – saben baris utawa ukara.
-
Bait – kumpulan larik dadi siji.
- Basa sing digunakake dudu basa padinan.
- Migunakake basa kang endah (basa rinengga) lan mentes (ringkes).
- Kasusun saka gatra lan pada.
- Umume ngandharake rasa pangrasa atine panganggit.
- Ora kawengku ing pathokan.
- Migunakake tembung-tembung kang pinilih kayata tembug andhahan.
- Cacahe larik ora katemtokake.
- Arang-arang nggunakake tembung-tembung pangiket.
Basa Sajroning Geguritan
Basa geguritan kuwi:
-
Bisa krama, ngoko, utawa campuran.
-
Nganggo tembung endah, pepindhan (perumpamaan), lan paribasan (ungkapan).
-
Kadang nganggo basa kawi, utamane geguritan lawas.
Cekak, tegesa ora awujud ukara sing ngayawara utawa dhawa.
Mentes, tegese tetembungane ngandhut teges (makna) sing jero.
Endah, tegese ngemu purwakanthi swara, sastra, utawa basa
Tetembungane mujudake tembung pilihan.
Jinis-Jinis Geguritan
Ana sawetara jinis geguritan:
-
Geguritan Tembang Macapat – kaya Dhandhanggula, Pangkur, Maskumambang.
-
Geguritan bebas – ora gumantung karo guru lagu lan guru wilangan.
-
Geguritan tematik – geguritan sing ngrembug bab tartamtu, kayata geguritan alam, katresnan, utawa kabudayan.
- Geguritan gagrag lawas/kuna
Geguritan kuna duweni pathokan utawa paugeran kaya mangkene: - Cacahe gatra utawa larik ora ajeg, nanging paling sithik papat.
- Cacahing wanda (suku kata) ora ajeg, nanging sithik-sithike papat.
- Tibaning swara (guru lagu) kudu runtut.
- Sangarepe geguritan kawiwitan tembung "sun gurit" utawa "sun gegurit"
Tuladha:
Sun gegurit
Kadang kanoman jaman saiki
Aja sira nggugu karep dhiri
Gumunggung lan ora mawas dhiri
Kang ora kena dituladhani
Supaya ora gela ing mburi - Geguritan gagrag anyar
Geguritan gagrag anyar duweni pathokan kaya mangkene: - Tembung-tembunge pinilih.
- Isine mentes.
- Cacahe gatra/larik ora katemtokake.
- Arang nganggo tembung salugune/denotasi
- Akeh nganggo tembung kiasan utawa konotasi.
- Ora nngunakake tembung "sun gegurit"
Tuladha:
Esuk Isi
Dening: Ariesta Widya
Angin pancen sumilir ngrajut awak
Nanging mau bengi hawane nggodha angen
Kumepyur grimis ngruwis nggawa pengarep
Mengko udan ngadhemi bumi
Woh-wong medhot rasa gumawang
Lebu sing tumemplek lumahing godhong
Durung owah gambarane
Jago kluruk sesautan ora miyak cahya srengenge
Kaya padtan njalari donya iki tangi
Donya peteng ora kawiyak sunar padhang
Ing bang wetan ngranuhi sesawangan
......
Arane Geguritan
Arane geguritan iku judhule geguritan. Tuladhané:
-
“Ibuku Pahlawan”
-
“Alam Desaku”
-
“Sekolahku”
Tuladha Geguritan
Judhul: Sekolahku
Sekolahku resik lan asri
Isiné bocah padha sinau
Guru mulang kanthi sabar
Kanggo masa depan gemilang
Aku tresna marang sekolah
Papan nggayuh cita-cita
Nulung aku dadi pinter
Ngraketake paseduluran
Nah, saiki kowe wis ngerti ya bab gegurtian. Geguritan kuwi puisi nganggo basa Jawa sing nduwèni irama, rasa, lan makna kang jero. Geguritan bisa digawe nganggo basa ngoko, krama, utawa campuran, lan bisa nyritakake warna-warni rasa utawa kedadeyan.
Muga-muga saka materi iki, kowe dadi luwih seneng maca lan nulis geguritan, lan luwih nguri-uri kabudayan Jawa. Ayo terus sinau lan nyoba nulis geguritan dhewe. Sing penting semangat lan nganggo rasa!
Nurmiaroh. 2019. Ajeg Basa Jawa Untuk SD/MI Kelas 6. Jombang: CV. Wahana Karya Jaya
OpenAI. 21-april-2025 https://chatgpt.com/c/6805c530-fb0c-8004-994b-5b88b7b8005e
Posting Komentar untuk "Apa Kuwi Geguritan?"